عبدالعزیز مولودی*
طی روزهای آخر ماه رمضان و در یک اقدام بی‌سابقه در سطح شهرهای کردنشین (سنندج، سقز، بوکان و..) نیروهای امنیتی و انتظامی با استفاده از روش‌های خشونت‌آمیز به تجمع هزاران روزه‌دار حمله و تعداد زیادی از آنها را دستگیر کردند. معمولا روزهای آخر ماه رمضان را مردم کرد به صورت عادی با تجمع در مساجد یا خانه‌های خود به عبادت مشغول می‌شوند، در حالیکه کمترین نشانی از تظاهرات عمومی در آنها مشاهده نمی‌شود. این در واقع حداقل حقوق مذهبی جامعه اهل سنت در ایران است که به اعتقاد من بیش از سایر گروههای اجتماعی و سیاسی در سالهای اخیر مورد نقض قرار گرفته است."مکتب قرآن" جریان شناخته شده منسوب به علامه احمد مفتی‌زاده که خود در حال حاضر در حال گذر از یک بحران درون گروهی است، مانند سالهای قبل و در پی فراخوان عمومی، اعضا و عموم مردم را برای شرکت در مراسم مذهبی"مولودی خوانی" گرد هم آورده و به اجرای مراسم پرداختند، از جمله گروههای مورد حمله بودند که انعکاس وسیع خبری یافت. اگر چه شمار کثیری از دستگیر شدگان در شهرهای مختلف بعدازظهر مدت کوتاهی آزاد شدند، اما تعدادی از اعضای هماهنگ کننده "مکتب قرآن" در این شهرها همچنان در بازداشت بسر می‌برند، از آزادشدگان نیز کارت شناسایی اخذ نموده‌اند.
هر سال در ایام ماه رمضان، مسئله رؤیت اول ماه رمضان و شوال برای شروع و خاتمه روزه‌داری در کردستان توأم با فشارهای آشکار و نهان نهادهای مذهبی دولتی بر مردم و مخصوصاً روحانیت غیردولتی اهل سنت است. فشارهایی که با کنترل نامحسوس امنیتی مبنی بر نحوه رفتار روحانیون اهل سنت در ابتدای ماه رمضان و انتهای آن، عملاً آرامش درونی را از آنها سلب می‌نماید. یکی از جنبه‌های نقض حقوق بشر در کردستان و دیگر شهرهای کرد و اهل سنت‌نشین کشور، ایجاد فضای سنگین امنیتی برای روزه‌داران و روحانیون اهل سنت است. امری که در دوره گذشته با آن تقریباً کنار آمده بودند، اما بسته شدن فضای سیاسی و به تبع آن نابردباری محافظه‌کاران سنت‌گرا دوباره این مشکل را در کشور دامن زده است.
این در حالی است که در سالهای اخیر مسئله اعلام رسمی رمضان یا عید در شهرهای مذهبی مانند قم نیز مسئله‌ساز بوده و برخی از مجتهدین به رأی خود در این زمینه عمل نموده‌اند و منتظر اعلام رسمی نمانده‌اند. علاوه بر آن، اهل سنت در ایران تاکنون از داشتن جریانات شناسنامه‌دار رسمی، به دلیل مخالفت کلی با آن از سوی مراجع مربوط محروم بوده، اما جریانات شناخته شده متنوعی با گرایش‌های فکری مختلف در میان آنها وجود دارد. جماعت دعوت و اصلاح، مکتب قرآن، طریقه‌های صوفی و سلفی در کنار تکایا و خانقاه‌های قادری و نقشبندی از جمله این جریانات است که به شیوه‌های مدرن یا سنتی اداره می‌شوند.
باید خاطر نشان کرد که نحوه برخورد با اهل سنت در ایران بعد از انقلاب، همواره از سیاست خارجی جمهوری اسلامی و جریان حاکم بر آن تبعیت کرده است. روابط خصومت‌آمیز خارجی با کشورهای عربی و بالعکس معمولاً با یک دوره فشار بر اهل سنت در داخل روبرو بوده و در شرایط مساعدتر، این فشار تقلیل یافته است. اتهام وهابی بودن از جمله اتهام‌های بی‌اساسی بوده است که تا حال به روحانیون با مشی معتدل و رادیکال زده شده و بسیاری از آنها اخراج، بازداشت و زندانی شده‌اند. ضمن اینکه نمی‌توان انکار کرد که رادیکالیسم محدود سنی در ایران، از نتایج نابردباری قدرت سیاسی در حوزه مذهبی بوده و هست.
امری که شاید در گیرودار درگیری‌های سیاسی، از نظر بسیاری از فعالان سیاسی محلی و ملی دور مانده و به غفلت از آن گذشته‌اند.
در مورد حوادث اخیر که برای اعضای مکتب قرآن پیش آمده است، این نکته قابل ذکر است که بنا به توصیه‌ی علامه احمد مفتی‌زاده (که بعد از آزادی از زندان و قبل از فوت آن مرحوم اعلام شد) پیروان مکتب قرآن در سیاست دخالت نمی‌کنند و اصولاً اعتقادی به حضور سیاسی در جامعه ندارند. بنابر این از هرگونه اتهامی در این خصوص بری ودور می‌باشند.
مسئله آزادی‌های اساسی و از آن جمله آزادی عقاید مذهبی و انجام مراسم مذهبی آزاد نه تنها از بدیهیات اولیه جهان معاصر بلکه از اصول مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. بر اساس قانون اساسی، فعالیت‌های مذهبی پیروان مذاهب اسلامی دیگر(غیر شیعه) آزاد و نیاز به هیچ مجوزی ندارد. بنابراین دخالت در این گونه مسائل غیرقانونی بوده و در حکم محدود نمودن و نقض حریم خصوصی و عمومی مذاهب اسلامی دیگر می‌باشد.
به نظر می‌رسد که محافظه‌کاران حاکم در زمینه محدود نمودن فضای مدنی کشور(مخصوصاً از نظر مذهبی) فقط سایر مذاهب اسلامی را در نظر نداشته بلکه اصولاً با هر"غیرخودی" به تعبیر خودشان مشکل دارند. از انتشار اخبار مربوط به ممانعت از برگزاری نماز عید فطر فعالان سیاسی، روشنفکران و اعضای نهضت آزادی در تهران، می‌توان دریافت که نحوه برخورد در این زمینه با آنچه در کردستان صورت گرفته، مشابه است. (در تهران نیز مانع از برگزاری نماز شده و افراد بازداشت شده نیز بعد از اخذ کارت شناسایی آزاد شده‌اند.)
*نویسنده و فعال حقوق بشر
نظرات